به گزارش سراج24؛مهدی شریعت‌زاده، پژوهشگر و متخصص هوش مصنوعی و علوم کامپیوتر ضمن محکومیت حمله رژیم صهیونیستی به خاک کشورمان، در تحلیل این جنگ ۱۲ روزه اظهار کرد: در جریان جنگ ۱۲ روزه، دو نکته مهم از نظر فناوری هوش مصنوعی بسیار حائز اهمیت بود. نخست اینکه بسیاری از نیازهای ما به صورت واقعی خود را نشان دادند و نیازهای مصنوعی و غیرواقعی، بی‌ارزش بودن خود را اثبات کردند. گاهاً شاهد بوده ایم که بسیاری از پروژه‌ها بر اساس حل مسائل واقعی تعریف نشده‌اند و سرمایه‌گذاری و تخصیص بودجه به این پروژه‌ها معمولاً نتیجه‌بخش نبوده و در عمل مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. در زمان جنگ، این موضوع به شکل ملموس‌تری دیده شد و مشخص گردید که این پروژه‌ها برای حل مسائل واقعی طراحی نشده بودند.
این دانش آموخته دانشگاه صنعتی شریف در پاسخ به این سوال که آیا احتمال می‌دهید که پس از این جنگ ۱۲ روزه رقابت فناورانه منطقه‌ای تشدید شود؟ گفت: طبیعتاً پیش بینی می‌شود که اگر کشوری درگیر تأمین نیازهای اولیه خود باشد، توجه چندانی به فناوری نخواهد داشت اما هنگامی که نیازهای حیاتی اولیه مردم و دولت‌ها برطرف شده باشد، آن کشور برای پیشرفت خود ناگزیر به تمرکز و توجه جدی به فناوری خواهد بود.
بازرس علی البدل انجمن ملی هوش مصنوعی ایران ادامه داد: قاعدتاً رقابت فناوری بسته به شرایط هر کشور و اینکه آیا زیرساخت‌ها و نیازهای اولیه مردم یا دولت‌ها با مشکل مواجه می‌شود یا خیر، تغییر می‌کند. به عبارتی، اگر زیرساخت‌های کشور آسیب نبینند، طبیعتاً رقابت در حوزه فناوری جدی‌تر و در مقیاسی وسیع‌تر خواهد بود.
دستگاه‌های دولتی به جای پول پاشی، به نیازهای اساسی توجه کنند
شریعت‌زاده با تأکید بر اینکه امیدواریم در چنین شرایطی، سعی کنیم به صورت جدی‌تر، واقعی‌تر و کاربردی‌تر به توسعه فناوری بپردازیم، افزود: دستگاه‌های دولتی به جای حمایت بی‌حاصل از بخش خصوصی با پول‌پاشی یا سرمایه‌گذاری در پروژه‌هایی که سرانجام روشنی ندارند، ابتدا نیازهای خود را در اولویت قرار دهند. هر دستگاه باید تمرکز کند بر اینکه چگونه می‌تواند مسائل روزمره خود را با بهره‌وری بالاتر و هزینه کمتر از طریق به‌کارگیری فناوری حل کند.
ضرورت انتشار فراخوان‌های درخواست فناوری برای تأمین نیازهای داخلی سازمان‌ها
ضمن بیان این مطلب که اگر چنین رویکردی اتخاذ شود، طبیعتاً شاهد رشد جدی اقتصاد فناوری و هم رسوخ فناوری در بخش‌های مختلف دولت و حاکمیت خواهیم بود، گفت: نشانه اولیه این موضوع، فراخوان‌ها و اطلاعیه‌های درخواست فناوری برای تأمین نیازهای داخلی و کاربردی سازمان‌ها خواهد بود. اما اگر این درخواست‌ها و فراخوان‌ها از سوی دستگاه‌های دولتی مشاهده نشود، به احتمال زیاد مسیر توسعه فناوری به شکل اصولی، هدفمند و مؤثر طی نخواهد شد و هزینه‌کردهای دولتی در این حوزه نتیجه‌بخش نخواهد بود.
پژوهشگر و متخصص هوش مصنوعی و علوم کامپیوتر در پاسخ به سوالی دیگر مبنی بر اینکه با توجه به تجربه این جنگ، کدام فناوری‌ها (هوش مصنوعی، پهپادها، جنگ الکترونیک و سایبری) باید در اولویت سرمایه گذاری قرار گیرد، گفت: تجربه ۱۲ روزه شرایط جنگی نشان داد که توسعه فناوری نه فقط از نظر پیاده‌سازی، بلکه از لحاظ اقتضائات و پیش‌نیازهای بومی و شرایط خاص کشور انجام شود. به عبارت دیگر، تولید مجدد فناوری‌هایی که در سطح جهان وجود دارند یا اختراع دوباره چرخ با همان ویژگی‌ها، کار ارزشمندی نیست.
وی افزود: اگر توسعه فناوری بومی با در نظر گرفتن پیش‌فرض‌ها و شرایط خاص کشور—از جمله احتمال قطعی گسترده اینترنت، ضعف زیرساخت‌های ارتباطی، و مشکلات غیر بحرانی مانند سخت‌گیری نهادهای دولتی و خصوصی در به‌اشتراک‌گذاری داده‌ها—صورت گیرد، این فناوری می‌تواند بسیار کارآمد و مؤثر بوده و حتی در سطح جهانی نیز قابلیت رقابت داشته باشد.
ضرورت طراحی فناوری بومی برای عملکرد مؤثر در بحران‌ها
شریعت‌زاده تصریح کرد: قاعدتاً یک فناوری هرچقدر پیشرفته و به‌روز باشد، اگر به دلیل محدودیت‌هایی مثل عدم دسترسی به داده‌ها یا مشکلات ارتباطی در استفاده از سرویس‌های ابری دچار اختلال شود، خصوصاً در شرایط غیرعادی مثل محدودیت‌های گسترده در ارتباطات، یک فناوری غیرموثر و با اولویت پایین خواهد بود. بر اساس این تجربیات، ضروری است پیش‌فرض‌ها و شرایط بومی کشور را به دقت شناسایی کنیم و طراحی سیستم‌ها را متناسب با این شرایط انجام دهیم. با اتخاذ این رویکرد، فناوری کشور نه تنها در داخل بلکه در سطح بین‌المللی نیز در مواقع بحران قادر به ارائه عملکردی مؤثر و قابل توجه خواهد بود.
فناوری‌های با قابلیت ماژولاریتی بالاتر در زمان بحران عملکرد بهتری دارند
بازرس علی البدل انجمن ملی هوش مصنوعی ایران خاطرنشان کرد: از سوی دیگر فناوری‌هایی که پیچیدگی کمتری دارند و از قابلیت ماژولاریتی بالاتری (یک سیستم از قطعات مستقل و قابل تعویض) برخوردارند، توانایی عملکرد در شرایط مختلف اعم از عادی و بحرانی را دارند و می‌توانند حداقل عملکرد متوسط خود را حفظ کنند. به همین دلیل، این نوع فناوری‌ها از اولویت بالاتری برخوردار هستند. این موضوع را می‌توان در حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی مولد، دوقلوی دیجیتال، فناوری‌های داده و تحلیل و همچنین انواع ربات‌ها به ویژه در حوزه امداد و نجات، تعریف کرد.
به چه نوع رباتی در شرایط بحرانی نیاز داریم
پژوهشگر و متخصص هوش مصنوعی و علوم کامپیوتر بیان کرد: در سال‌های اخیر، پروژه‌های متعددی برای توسعه ربات‌های پیچیده و کم‌کاربرد در کشور تعریف شده و بودجه‌های قابل توجهی به آنها اختصاص یافته است. این در حالی است که در شرایط بحرانی، نیاز مبرم به ربات‌های کاربردی و ساده با قابلیت ارائه خدمات مستمر احساس می‌شود؛ ربات‌هایی که یا در حال حاضر وجود ندارند یا نیازمند به‌روزرسانی و ارتقا هستند. بنابراین، اولویت اصلی کشور توسعه ربات‌های ساده‌تر با توانمندی‌های متوسط، قیمت مناسب و قابلیت عملیاتی مستمر است.
مشکل اکوسیستم کارآفرینی و دخالت بخش‌های غیرخصوصی
شریعت‌زاده در پاسخ به سوالی درباره نقش محققان و فناوران ایرانی در تقویت امنیت ملی و تاب‌آوری فناورانه پس از این درگیری‌ها، اظهار داشت: در یک سال اخیر، مشکلات متعددی در فضای استارتاپی کشور و برای کارآفرینان دو دهه اخیر به وجود آمده که پیام‌های منفی را به مهندسان حوزه نرم‌افزار و فناوری منتقل کرده است. بسیاری از فعالان این حوزه بر این باورند که اکوسیستم کارآفرینی در چند سال گذشته روندی نزولی را تجربه کرده است. این چالش‌ها تا حد زیادی ناشی از دخالت‌های بخش‌های غیرخصوصی و منافع آنها است.
وی اظهار داشت: یکی از نیازهای اولویت‌دار کشور برای توسعه فناوری هوش مصنوعی و فناوری‌های مرتبط، و همچنین ارتقای زیرساخت‌هایی نظیر تولید، نگهداری و به اشتراک‌گذاری داده‌های دیجیتال، پرداخت فوری به مشکلات بحق بزرگان کارآفرینی کشور است. مهاجرت این افراد، به ویژه در دو سال اخیر، یکی از نشانه‌های منفی و جدی محسوب می‌شود. ما باید به کسانی که در داخل کشور باقی مانده‌اند توجه ویژه‌ای داشته باشیم و شرایطی فراهم کنیم که افراد تأثیرگذار و نخبه‌ای که کشور را ترک کرده‌اند، بتوانند بازگردند. در غیر این صورت با چالشی فراتر از کمبود متخصص مواجه خواهیم شد و عملاً نبود متخصصین در داخل کشور مواجه خواهیم شد.
نباید اجازه دهیم متخصصان هوش مصنوعی کشور را ترک کنند
این دانش آموخته دانشگاه صنعتی شریف ضمن بیان این مطلب که کشورهای همسایه با جمعیت کمتر که سرمایه‌گذاری قابل توجهی در حوزه هوش مصنوعی و فناوری‌های پیشرفته انجام داده‌اند، طبیعتاً در جذب نخبگان از سراسر جهان به‌ویژه از کشور ما فعال هستند، افزود: این موضوع کاملاً طبیعی و موجه است اما ما نباید به دلیل منافع عده‌ای خاص، شرایطی ایجاد کنیم که نخبگان مجبور به مهاجرت شوند چرا که ادامه این روند، مشکلات جبران‌ناپذیری برای کشور به دنبال خواهد داشت.
پژوهشگر و متخصص هوش مصنوعی و علوم کامپیوتر، در جمع‌بندی اظهارات خود تاکید کرد: دو نکته اساسی در وضعیت فعلی فناوری کشور قابل توجه است. نخست اینکه دستگاه‌های مختلف دولتی که تلاش زیادی در پیشرفت هوش مصنوعی دارند به جای حمایت‌های پراکنده و بی‌هدف، باید مشکلات واقعی خود را به دقت شناسایی کرده و تلاش کنند بهره‌وری خود را افزایش دهند. بسیاری از این مشکلات راهکارهای فناورانه می‌طلبد که توسعه زیرساخت‌ها و کاربرد مؤثر فناوری هوش مصنوعی را به همراه خواهد داشت؛ امری که به‌طور کامل در توان بخش خصوصی کشور است.
وی افزود: با توجه به اینکه بسیاری از دستگاه‌های دولتی دارای شاخص‌های بهره‌وری کمتر از ۳۰ درصد هستند، طبیعتاً شناسایی دقیق مسائل و تعریف راهکارهای کاربردی به کمک بخش خصوصی، ضمن تسریع در توسعه زیرساخت‌ها، موجبات پیشرفت فناوری و کاربردی‌سازی آن را فراهم می‌کند.
افت شکل گیری استارت‌اپها
شریعت‌زاده با اشاره به وضعیت کنونی فضای کارآفرینی و فناوری کشور اظهار داشت: در حال حاضر هم از منظر کاهش تعداد متخصص و پژوهشگر در حوزه فناوری و هم از نظر افت شکل‌گیری و موفقیت استارت‌اپ‌های نوپای داخلی با شرایط نزدیک به بحران مواجه هستیم. این وضعیت تا حد زیادی ناشی از تضعیف فضای استارت اپی و کارآفرینی است که در اثر فشارها و مداخلات متعدد با انگیزه‌های گوناگون ایجاد شده است. متأسفانه بخش عمده این فشارها از سوی نهادها و گروه‌های غیرخصوصی وارد می‌شود.
وی در پایان تأکید کرد: برای رسیدن به پیشرفت پایدار و مستمر در حوزه فناوری، لازم است این موانع و گلوگاه‌ها به دقت شناسایی و اصلاح شوند. جلوگیری از دخالت‌های ناشی از منافع محدود و گروهی، امری حیاتی است؛ زیرا ادامه روند فعلی می‌تواند به‌طور جدی به کل اکوسیستم فناوری، فناوران و کارآفرینان کشور آسیب وارد کند.
